بیمه حمل و نقل کالا چیست و چه انواعی دارد؟

بیمه حمل و نقل چیست؟

بیمه باربری و حمل بار بین المللی نوعی بیمه‌نامه است که از کالاهای در حال حمل بین کشورها در برابر خطرات احتمالی محافظت می‌کند. تفاوت بیمه باربری و بیمه متصدیان حمل و نقل در این است که بیمه باربری به‌طور مستقیم برای پوشش کالاها در زمان حمل طراحی شده و خسارت‌های وارده به محموله را جبران می‌کند. اما بیمه متصدیان حمل و نقل، مسئولیت‌های متصدی یا شرکت حمل‌ونقل را پوشش می‌دهد و در صورت بروز حادثه‌ای که به کالاهای مشتریان خسارت وارد شود؛ این بیمه، مسئولیت شرکت حمل‌ونقل را جبران می‌کند.

انواع بیمه بر اساس روش‌های حمل و نقل

روش های حمل و نقل کالا متفاوت است. بنابراین نوع بیمه نیز بسته به روش حمل کالا می تواند متفاوت باشد. از جمله:

• بیمه حمل و نقل دریایی

بیمه دریایی، به‌طور خاص برای حمل بار دریایی طراحی شده است و معمولاً برای حمل و نقل کانتینری و مسیرهای دریایی طولانی، از جمله حمل دریایی از چین به ایران، مورد استفاده قرار می‌گیرد. بیمه حمل و نقل دریایی خسارت‌هایی مانند آسیب‌های ناشی از شرایط آب و هوایی نامساعد، برخورد کشتی‌ها و آتش‌سوزی را پوشش می‌دهد.

نحوه محاسبه بیمه حمل و نقل بر اساس ارزش کالا، نوع محموله و مسیر حمل و نقل تعیین می‌شود. این بیمه به‌خصوص برای کالاهای با ارزش بالا مانند تجهیزات صنعتی و مواد اولیه مهم استفاده می‌شود.

• بیمه حمل و نقل زمینی

این بیمه نامه برای جابجایی کالا از طریق مسیرهای زمینی مانند جاده و ریلی طراحی شده است. ویژگی اصلی آن پوشش خساراتی است که ممکن است در طول مسیرهای زمینی به بار وارد شود، مانند تصادفات، سرقت، و آتش‌سوزی. محاسبه حق بیمه حمل و نقل زمینی به عواملی مانند ارزش کالا و فاصله مسیر بستگی دارد و به‌طور کلی برای حمل کالاهای معمولی مانند محصولات کشاورزی و لوازم الکترونیکی سبک استفاده می‌شود.

• بیمه حمل و نقل هوایی

این نوع بیمه برای حمل و نقل کالاهای حساس و سریع‌الانتقال به روش هوایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بیمه حمل و نقل هوایی پوشش خساراتی مانند آسیب‌های ناشی از سقوط هواپیما، نقص فنی و سرقت در فرودگاه را در بر دارد. هزینه این بیمه از بیمه حمل بار دریایی یا زمینی بیشتر است. نحوه محاسبه بیمه حمل و نقل نیز بر اساس ارزش کالا و مسیر هوایی تعیین می‌شود و برای کالاهای حساس به زمان مانند داروها، لوازم پزشکی و محصولات تازه بسیار مناسب است.

انواع بیمه بین‌المللی حمل و نقل بر اساس مبدا و مقصد کالا

• بیمه‌نامه وارداتی

این نوع بیمه برای کالاهایی است که از کشورهای خارجی به مقصد ایران ارسال می‌شوند. بیمه‌نامه وارداتی شامل پوشش خساراتی از لحظه بارگیری کالا تا رسیدن به مقصد نهایی است و مواردی مانند آسیب‌های حمل و نقل دریایی، هوایی یا زمینی هنگام حمل بار فله بار را پوشش می‌دهد.

بیمه‌نامه‌های وارداتی تقریباً ۹۰ درصد از کل بیمه‌های باربری بین‌المللی را تشکیل می‌دهند. این پوشش به معنای محافظت و جبران خسارت‌های وارده خواهد بود. به همین دلیل شرکت‌ها و تجار برای تأمین خسارت‌های احتمالی که ممکن است به کالاها وارد شود، از بیمه‌نامه وارداتی استفاده می‌کنند.

نحوه محاسبه بیمه حمل و نقل وارداتی بر اساس ارزش کالا و کشور مبدا تعیین می‌شود و برای کالاهای وارداتی با ارزش بالا مانند ماشین‌آلات صنعتی و مواد خام استفاده می‌شود. به همین دلیل نمی‌توان برای تمامی کالاهای وارداتی، نرخ بیمه یکسانی تعیین کرد.

• بیمه‌نامه صادراتی

بیمه‌نامه صادراتی برای کالاهایی که از ایران به مقصد کشورهای دیگر ارسال می‌شوند طراحی شده است. در حال حاضر بخش بزرگی از صادرات کشور به محصولات نفتی اختصاص دارد. با این حال، با توجه به سیاست‌های کاهش وابستگی به صادرات نفت و افزایش درآمد ارزی از طریق صادرات غیرنفتی، دولت بیمه‌نامه صادراتی را به عنوان ابزاری برای حمایت و تشویق تولیدکنندگان داخلی ارائه کرده است.

این بیمه نامه پوشش خسارات احتمالی در طول مسیر صادرات را فراهم می‌کند و به‌ویژه برای محصولات صادراتی حساس مانند محصولات پتروشیمی، فرش و صنایع دستی به کار می‌رود. هرچند حجم صادرات نسبت به واردات در ایران کمتر است، اما برای ارسال کالاها به خارج از کشور دریافت بیمه‌نامه حمل و نقل بین‌المللی ضروری است.

محاسبه حق‌بیمه در بیمه‌نامه صادراتی نیز همانند بیمه‌نامه وارداتی بر اساس شرایط حمل‌ونقل، وضعیت آب‌وهوایی مسیرهای حمل و کیفیت بسته‌بندی کالاها انجام می‌شود. به همین دلیل، حق بیمه برای هر محموله متفاوت است. بیمه‌نامه صادراتی در حقیقت مکمل بیمه‌نامه وارداتی است؛ به این معنا که شرکت‌ها و تجار داخلی می‌توانند محصولات و کالاهای تولید شده در ایران را به کشورهای مختلف صادر کنند.

• بیمه‌نامه ترانزیت

ترانزیت به معنای جابه‌جایی محموله‌ها و انواع کالاها میان دو کشور است. این نوع بیمه برای کالاهایی استفاده می‌شود که از کشور ثالثی عبور می‌کنند تا به مقصد نهایی برسند. در ترانزیت بین‌المللی، جابه‌جایی کالاها میان دو کشور به صورت رفت و برگشت انجام می‌شود و به همین دلیل به آن باربری صادراتی ـ وارداتی نیز می‌گویند.

بیمه‌نامه ترانزیت به صاحبان بار اطمینان می‌دهد که در صورت بروز حوادث در حین ترانزیت، خسارت‌ها جبران خواهند شد. محاسبه حق بیمه ترانزیت بر اساس ارزش کالا و مسافت حمل و نقل انجام می‌شود و برای کالاهایی که نیاز به عبور از مرزهای چندین کشور دارند، مانند محموله‌های بزرگ صنعتی، مناسب است.

انواع بیمه نامه حمل و نقل بین‌المللی بر اساس نوع پوشش‌ :

سطح و نوع پوشش می تواند تعیین کننده نوع بیمه باشد که به نوع و شرایط کالا بستگی دارد. از جمله:

• بیمه Total Loss

بیمه Total Loss تنها در صورتی خسارت پرداخت می‌کند که کل محموله به طور کامل از بین برود. این نوع بیمه برای کالاهایی استفاده می‌شود که در صورت خسارت جزئی نیازی به جبران ندارند. حق بیمه در این نوع بیمه پایین‌تر است زیرا تنها در موارد از بین رفتن کامل بار، پرداخت صورت می‌گیرد. کالاهایی مانند مواد خام و فلزات اساسی برای این نوع بیمه مناسب هستند.

• بیمه با شرایط A

این بیمه نامه، پوشش کاملی برای تمامی خطرات احتمالی ارائه می‌دهد و از بارگیری تا تخلیه انواع کانتینر در مقصد را شامل می‌شود. ویژگی اصلی بیمه با شرایط A این است که تمام خسارات جزیی و کلی را پوشش می‌دهد، بنابراین برای کالاهای ارزشمند و حساس به کار می‌رود. محاسبه حق بیمه به نوع کالا و مسافت حمل و نقل بستگی دارد و برای محصولات الکترونیکی و دارویی ایده‌آل است.

• بیمه با شرایط B

این بیمه نامه پوشش محدودی نسبت به بیمه با شرایط A دارد و تنها بخشی از خسارات را شامل می‌شود. بیمه با شرایط B مناسب برای کالاهایی است که ارزش نسبتاً کمتری دارند و صاحبان آن‌ها ترجیح می‌دهند بیمه‌ای با حق بیمه کمتر داشته باشند. این بیمه خساراتی مانند صدمه ناشی از تصادف یا آتش‌سوزی را پوشش می‌دهد و مناسب کالاهایی است که کمتر در معرض خطر هستند.

• بیمه با شرایط C

این نوع بیمه نامه کمترین پوشش را دارد و فقط خطرات بسیار اساسی مانند آتش‌سوزی یا تصادف‌های عمده را در بر می‌گیرد. بیمه با شرایط C به‌طور معمول برای کالاهایی استفاده می‌شود که ریسک کمتری دارند و صاحبان آن‌ها نیازی به پوشش کامل نمی‌بینند. حق بیمه در این نوع بیمه بسیار پایین‌تر است و برای کالاهای کم‌ارزش و محصولات عمومی مناسب است.

شرایط بیمه‌های بین‌المللی حمل و نقل کالا

بیمه‌های بین‌المللی حمل و نقل کالا و محصولات به‌منظور تضمین ایمنی و جبران خسارات احتمالی در طول مسیر، تحت شرایط خاصی ارائه می‌شوند. این شرایط، میزان و نوع پوشش بیمه‌ای را تعیین می‌کنند و بسته به نوع کالا، ارزش آن و ریسک‌های موجود در مسیر حمل و نقل، انتخاب می‌شوند. سه شرایط رایج بیمه بین‌المللی عبارتند از:

• شرایط خسارت جزئی (Free from Particular Average)

بیمه با شرایط خسارت جزئی، تنها زمانی جبران خسارت می‌کند که حادثه به صورت کلی و عمده به کالا آسیب وارد کرده باشد. این نوع بیمه، خطرات کوچک و جزئی که در طول حمل و نقل ممکن است رخ دهد، مانند خراش‌های سطحی یا خسارات جزئی ناشی از شرایط محیطی، را پوشش نمی‌دهد.

در واقع، این بیمه برای صاحبان بارهایی مناسب است که در صورت آسیب‌های جزئی، نیازی به جبران خسارت نمی‌بینند و تنها در صورت وقوع خسارت‌های بزرگ به جبران نیاز دارند. به این ترتیب، حق بیمه این نوع پوشش معمولاً کمتر از بیمه‌هایی با پوشش کامل است و به‌ویژه برای کالاهایی با ارزش کم یا محموله‌های مقاوم‌تر در مسیرهای پرتردد ازجمله حمل دریایی از چین به ایران استفاده می‌شود.

• شرایط خسارت خاص (With Particular Average)

بیمه با شرایط خسارت خاص به گونه‌ای طراحی شده است که برخی از خسارات خاص و معین را نیز پوشش دهد. برخلاف شرایط خسارت جزئی، این نوع بیمه شامل برخی از خسارات جزئی است که ممکن است به دلیل شرایط نامطلوب جوی یا سایر خطرات در طول مسیر به بار وارد شوند.

این شرایط اغلب با درصدی مشخص از ارزش کالا تعیین می‌شود؛ به این معنا که اگر خسارت از حد معینی از کل ارزش کالا فراتر رود، بیمه وارد عمل می‌شود و جبران خسارت می‌کند. این نوع پوشش مناسب کالاهایی است که ریسک آسیب‌پذیری بالاتری دارند و صاحبان آن‌ها تمایل دارند تا خسارات جزئی نیز در بیمه لحاظ شود.

• شرایط تمام خطر (Against All Risks)

بیمه با شرایط تمام خطر به‌عنوان جامع‌ترین نوع بیمه بین‌المللی شناخته می‌شود و تمامی خطرات و آسیب‌های ممکن به کالاها را، از خسارات جزئی تا حوادث بزرگ، تحت پوشش قرار می‌دهد. این نوع بیمه شامل مواردی از قبیل سرقت، صدمات ناشی از حمل و نقل، شرایط جوی نامناسب و حوادث غیرمترقبه است و محدودیتی در جبران خسارت ندارد.

به دلیل پوشش گسترده و کامل، حق بیمه در این نوع شرایط بالاتر از سایر شرایط بیمه است، اما به صاحبان کالاها آرامش خاطر بیشتری می‌دهد. این بیمه برای کالاهایی با ارزش بالا، محصولات حساس و مواردی که در طول مسیر نیاز به حفاظت کامل دارند، انتخابی ایده‌آل محسوب می‌شود.